Blessuð litlu börnin

Eitt það hræðilegasta sem ég get hugsað mér er að lenda í viðlíka hremmingum og foreldrar litlu stúlkunnar Madeleine sem nú er leitað í Portúgal og á Spáni. Hvernig skyldi litla anganum líða ef hún er á lífi? Að bíða eftir fréttum af barninu sínu lífs eða liðnu við þessar kringumstæður, það er ekki hægt að ímynda sér neitt skelfilegra. Megi þjáningum foreldranna ljúka sem fyrst og vonandi finnst barnið á lífi. Það verður þó mikið verk að hjálpa litlu stúlkunni í gegnum það "trauma" sem ránið á eftir að valda henni.

Í Bandaríkjunum var að ljúka afar sérstöku máli (kannski bara fyrri hluta þess) sem einnig snertir lítið barn. Í dag féll dómur yfir foreldrum um þrítugt sem dæmd voru í ævilangt fangelsi fyrir að svelta sex vikna gamlan  son sinn til dauða. Þau eru grænmetisætur og gáfu barninu aðeins sojamjólk og eplasafa að borða. Það var alls ekki nóg. Barnið tærðist upp og dó. Foreldrarnir fóru ekki með barnið til læknis þótt þeim ætti að vera ljóst að drengurinn var ekki heill heilsu. Þau voru að yfirfæra lífsstíl sinn yfir á barnið og svo virðist sem þau hafi talið móðurmjólkina til óhollustu eins og aðrar mjólkurvörur. Sérkennileg hugmyndafræði að ímynda sér að sú ráðstöfun náttúrunnar að mæður framleiði mjólk handa afkvæmi sínu sé af hinu illa.  

Ég veit ekki hvaða lærdóma á að draga af þessum tveimur sorgarsögum. Kannski fyrst og fremst að gæta barnanna betur og láta þarfir ÞEIRRA sitja í fyrirrúmi ekki eigin þarfir eða skoðanir. Þar með er ég ekki að álasa foreldrum Madeleine, þau voru rétt hjá en það má greinilega ekki af börnum líta í þessum heimi barnaníðinga og líffærasölu eða hvað það nú er sem fyrir barnsræningjunum vakir.  

Þáð má lesa nánar um dóminn í Bandaríkjunum á www.politiken.dk.  

Hvað leyfist stjórnmálamönnum?

Í Dagens Nyheter í gær var mikil umfjöllun um það uppátæki Göran Persson fyrrverandi forsætisráðherra að ráða sig í hálft starf sem ráðgjafi stórfyrirtækis. Með þessu athæfi er hann að rjúfa hefðir krata og að fara yfir línu sem hingað til hefur skilið að og verið skýr. Í Svíþjóð eru menn annað hvort verkalýðs/kratamegin eða borgaramegin.

Vangaveltur bæði krata og þeirra sérfræðinga sem blaðið leitaði til ganga út á það hvað stjórnmálamönnum leyfist. Það má ljóst vera að maður eins og Persson býr yfir mikilli þekkingu á sænsku þjóðfélagi, stjórnmálaflokkum, verkalýðshreyfingunni, innviðum stjórnkerfisins og alþjóðamálum. Hann er því mikill fengur fyrir hinn nýja vinnuveitenda sinn. En getur hann skaðað einhvern? Býr hann yfir þekkingu sem getur nýst fyrirtækinu þvert á hagsmuni ríkisins eða almennings? Það er ekki gott að segja.

Er það siðferðilega rétt að stjórnmálamenn sem hafa verið kjörnir sem fulltrúar fólksins - almannavaldsins - gangi til liðs við stórfyrirtæki? Í spurningunni felst nánast að um andstæða hagsmun i sé að ræða milli fyrirtækisins og almennings. Er Persson að svíkja þá sem trúðu honum og treystu árum saman? Er hann að gera flokki sínum óleik? Er þá enginn munur á þessum tveimur fylkingum þegar betur er að gáð? Um það snýst umræðan. Einn stjórnmálafræðinganna sem blaðið ræðir við telur að það beri að setja stjórnmálamönnum siðareglur, það megi ekki varpa skugga á stjórnmálin með þessum hætti og gera stjórnmálamenn ótrúverðuga.

Þetta er athyglisverð umræða sem ég efast um að gæti komið upp hér á landi. Hér erum við svo vön því að sumum stjórnmálamönnum (körlum ) sé "reddað" með embættum eða öðrum störfum að við spyrjum ekki einu sinni hvort þeir geti þar með verið að skaða almannahagsmuni. Það er í það minnsta vert að velta þeirri spuningu fyrir sér þótt erfitt sé að sjá í hverju hættan er falin.

Í raun held ég að aðalmálið sé brot Perssons á hefðum. Hann er að kaupa sér herragarð í stað þess að búa í blokk eins og gömlu krataleiðtogarnir sem bjuggu innan um sitt fólk. Hann ætlar nú að vera í ráðgjafastarfi við hlið þingmennskunnar, enda vantar hann pening fyrir herragarðinum, segir einn kratanna í DN. Hann er að stilla sér upp við hlið ríku borgaranna og það líkar krötum ekki. Hann er að draga úr þeim andstæðum sem sænsk stjórnmál hafa byggst á í meira en 100 ár. Fróðlegt verður að sjá hvernig kratarnir bregðast við og hvort þeir sverja Persson af sér.    

Af hverju Hjálmar?

Ég hef verið að bíða eftir skýringu á því hvers vegna Hjálmar Árnason þingmaður var ráðinn til að stýra uppbyggingu væntanlegs starfsgreinaháskóla á Keflavíkurflugvelli ásamt Runólfi Ágústssyni eða er þetta ekki örugglega sama stofnunin? Kjörtímabilið er ekki einu sinni búið en Hjálmar er kominn í vinnu. Það verður fróðlegt að sjá hvernig öllum hinum þingmönnunum sem eru að hætta gengur að fá vinnu og hvort konunum gengur jafn vel og körlunum. Í það minnsta hefur enn einn karlinn verið valinn til að vinna að stofnun hins nýja skóla. Koma konur bara alls ekki til greina? Er nema von að spurt sé hvernig staðið var að þessari ráðningu.

Já, hvers vegna var Hjálmar ráðinn? Hver réði hann? Var staðan auglýst? Hefur Hjálmar prófessorsgengi? Þarf ekki manneskju með doktorspróf til að stýra skóla á háskólastigi? Sú krafa er alla vega gerð innan Háskóla Íslands. Hjálmar hefur M.Ed próf í skóalstjórnun og reyndist vel sem skólameistari Fjölbrautaskólans á Suðurnesjum. En gilda ekki sömu reglur um hann og aðra sem ráðnir eru til háskólastofnana? Hvaða stofnanir koma að þessari ráðningu? Ég veit ekki betur en að Háskóli Íslands sé aðili að þessu verkefni. Samþykkti hann þessa ráðningu? Eða er ég að misskilja allt þetta mál? Það væri fróðlegt að fá skýringar á þessari ráðningu sem enginn fjölmiðill hefur fjallað um svo ég viti.

Grænt eða grátt?

Nú eru aðeins tveir dagar til kosninga og línur vægast sagt óskýrar. Fellur ríkisstjórnin eða heldur hún velli. Það er greinilega möguleiki á að fella hana en einhvern veginn hefur stjórnarandstöðunni ekki tekist að undirstrika nægilega vel nauðsyn breytinga. Því geta úrslitin orðið á hvorn veginn sem er. Ég veit ekki hvort ástæðan er ótti við að loka leiðum fyrirfram með sterkum yfirlýsingum eða ómarkviss kosningabarátta.

Ég lærði á ferð minni um Bandaríkin fyrir rúmlega áratug að besta leiðin í kosningabaráttu sé að einbeita sér að fáum málum, draga fram það sem skilur á milli. Mér finnst íslenskir stjórnmálaflokkar vera með allt of mörg mál undir. Það eru atvinnumálin, samgöngumálin, stóriðjustefnan, heilbrigðismálin, velferðarkerfið o.s.frv. Hins vegar komast stórmál eins og mennta- og jafnréttismál lítt á dagskrá fjölmiðlanna þrátt fyrir þá staðreynd hve mikilvægt fylgi kvenna er. Allt eru þetta mikilvæg mál en til að ná athygli og árangri þarf að draga áhersluna saman í örfá  og skýr skilaboð. Þetta var það sem Blair og félögum tóks 1997, fyrir nákvæmlega 10 árum, reyndar eftir margra ára yfirlegu. Þótt mér finnist Blairstjórnin hafa farið illa með vald sitt og komið sér í ótrúlegar ógöngur, ekki síst með Írakstríðinu, þá var leið hennar til valda allrar athygli verð.

Eftir endurtekna ósigra tók Verkamannaflokkurinn sér fjögur ár í að liggja yfir breytingum á bresku samfélagi, spurði sig grundvallarspurninga og skilgreindi leiðir til úrbóta, auk þess að velja sér nýja forystu. Eitt af því sem úttekt þeirra leiddi í ljós var breytt stéttaskipting. Fækkað hafði mikið í þeim hópum sem alla tíð höfðu myndað kjarnann í flokknum, einkum í röðum verkafólks, t.d. meðal námuverkamanna, starfsmanna bjóriðnaðarins og fleiri greina. Þess í stað hafði fjölgað mjög í röðum millistéttarfólks, þeirra sem unnu í þjónustugeiranum. Þangað var fylgi að sækja en hverjar voru þarfir þeirra hópa? Í ljós kom að hin sívaxandi millistétt hafði mestan áhuga á menntun barna sinna og nauðsynlegri þjónustu fyrir vinnandi fólk, karla sem konur. Verkamannaflokkurinn skilgreindi nokkur slík mál og lagði meginherslu á þau. Þetta kunnu ekki allir að meta og ég minnist þess að biskupinn af Kantaraborg ásakaði breska stjórnmálaflokka um að hafa gleymt hinum fátæku og þeim sem stóðu höllum fæti í þjóðfélaginu. Það sem læra má af Verkamannaflokknum er nauðsyn þess að skilgreina þarfir nútímafólks, karla, kvenna og ekki síst barna af mismunandi þjóðerni og menningu,  en gleyma ekki þeim sem minnst mega sín.

Að mínum dómi ættu kosningarnar á laugardag að snúast um það hvers konar þjóðfélag við ætlum að þróa hér á landi á næstu áratugum. Grænt eða grátt. Gamaldags iðnaðar- og stóriðjusamfélag eða samfélag sem leggur áherslu á þekkingarsköpun, menningarhagkerfið, fjölbreytni og velferð fyrir alla. Það þýðir líka sjáflbært samfélag sem byggist á virðingu við náttúruna. Það þýðir líka að það er ekki og verður ekki hægt að halda áfram á sömu braut. Það er iðnaðar- og hagvaxtarstefnan, sem byggist á gegndarlausri neyslumenningu vesturlandabúa sem er aðalsökudólgurinn að baki þess umhverfisvanda sem blasir við okkur, hvar sem við búum á jörðinni. Sá vandi kallar á nýjar lausnir og breytt samfélag. Það verður að draga saman seglin, draga stórlega úr loftmengun, ef okkur á að takast að bjarga jörðinni. Það er mikil blekking að halda að hægt verði að halda áfram á sömu braut. Það þýðir miklu færri bíla, nýtt eldsneyti, stórauknar almenningssamgöngur, mun minni ferðalög, minni flutninga með hráefni (t.d. báxít fyrir íslensku álverin) og þannig mætti áfram telja. Nýjar orkulindir, verði þær til, duga ekki til. Í sjálfbæru samfélagi framtíðarinnar verður eigin matvælaframleiðsla ómetanleg.

Valið snýst því um græna samfélagið og að snúa af eyðingar- og eyðileggingarbrautinni eða gráa samfélagið með einhæfni og mengun. Við eigum ekki að taka að okkur mengunariðnaðinn sem er að flýja hækkandi orkuverð og væntanlega mengunarskatta og eyðileggja um leið íslenska náttúru. Allt tal um vistvæna orku og endurnýjanlegar orkulindir er kjaftæði. Hvernig getur það verið vistvænt að eyðileggja stór landsvæði? Hvað um eiturefnin sem dælt er upp úr jörðinni í gufuaflsstöðvunum? Hvað um loftmengunina frá þeim? Þessi vandamál hafa alls ekki verið leyst. Borholurnar tæmast á mislöngum tíma og það að dæla upp öllu þessu vatni getur valdið landsigi. Hefur það verið rannaskað hér á landi? Ég bara spyr? Hvers vegna fara fjölmiðlar ekki ofan í þessa umræðu og kanna hvað er á bak við fögru orðin? Gleymum ekki þeirri grundvallarspurningu: hvers vegna er orkan svona ódýr á Íslandi? Í þessu rándýra landi? Af hverju er ekki spurt um það? Við fáum ekki einu sinni að vita hvert verðið er en það er greinilega lægra en í flestum öðrum löndum. Hvernig stendur á því? Enn einu sinni segi ég: það verður að að skera mengunariðnaðinn stórlega niður og eins gott að horfast í augu við það.

Grænt eða grátt? Sjá http://kjosa.is.

Þetta gengur ekki

Ég verð að taka mig á sem bloggari. Það líður of langt á milli pistla hjá mér. Reyndar er ástæðan annars vegar þrálátt netsambandsleysi í Hlíðunum sem ekki hefur fengist skýring á, hins vegar brá ég mér af landi brott í nokkra daga og hafði engan tíma til að blogga. Ég lofa bót og betrun að því tilskyldu að ég hafi netsamband. Ég er að sjálfsögðu margbúin að hafa samband við Símann og þeir sendu mér mann sem tók úr sambandi og setti í samband aftur og tók litlar 4000 kr. fyrir. Mér þætti gaman að reikna út hvað þessi þjónusta (ha, ha ha) hefur hækkað í verði eftir að Síminn var gerður að ehf. Heimsóknin hafði engin áhrif, sambandið kemur og fer eins og því þóknast. Ég verð þá bara að skrifa í vinnunni og lofa aftur að standa mig betur.  

Spádómar um forseta í Frakklandi

Í gær var rætt um stöðuna í forsetakosningunum í Frakklandi á fundi í Háskóla Íslands. Torfi Tuliníus, Gerard Lemarquis og Rósa Björk Brynjólfsdóttir ræddu málin en öll hafa þau fylgst vel með gangi mála. Þarna kom marg fróðlegt fram til dæmis að Sarkozy hefði flutt mikla skammarræðu um 68 kynslóðina. Það er nú ansi seint í rassinn gripið að skamma hana núna en ástæðan er auvðitað sú að menntamenn af 68-kynslóðinni eru mjög áberandi og áhrifamiklir í Frakklandi. Þeir hafa beitt sér verulega í þágu Royal m.a. með ávarpi sem birtist í gær undirritað af 100 menntamönnum þar sem Sarkozy var sagður hættulegur loddari. Torfi ræddi þau vandamál og stöðnun sem Frakkar standa frammi fyrir og hvort þeirra Sarkozy og Royal væri líklegra til að taka á þeim. Gerard fjallaði m.a. um það hvað kyn kæmi í raun lítið við sögu í baráttunni og fræddi okkur um slúðursögurnar sem ganga manna á meðal ekki síst um ástarlíf Sarkozy, hegðun sem hann taldi að myndi ekki líðast á Íslandi. Hmmmm, ekki skal ég dæma um það. Rósa ræddi líka hvort það væri Royale til gagns að vera ekki með feminiskar áherslur, hún væri mjög í ætt við Blair í Bretlandi og hvort hún væri nógu afgerandi. Það var athyglisvert að öll spáðu þau sigri Royal, hún héldi vel á spöðunum og væri á mikilli siglingu. Hún væri líklegri til að ná sáttum um breytingar vegna tengsla við verkalýðshreyfinguna. Síðustu kannanir benda þó enn til þess að Sarkozy hafi forskot en sjáum hvað setur. Enn eru nokkrir dagar til stefnu og þau skötuhjúin eiga eftir að heyja einvígi í sjónvarpi. Enn einar spennandi kosningar á næstu dögum.

Hitnar í kolunum í Tyrklandi

Það ríkir einkennilegt ástand þessa dagana í Tyrklandi. Stjórnarskrárdómstóll og herinn eru að reyna að koma í veg fyrir að heittrúarmaður verði kjörinn forseti landsins og það gæti stefnt í átök. Frá því á þriðja áratug 20. aldar hefur Tyrkland verið veraldlegt ríki þar sem greint er á milli trúarlegs og veraldlegs valds. Byltingarmaðurinn Mustafa Kemal og stuðningsmenn hans reyndu m.a. að útrýma blæjunni sem konur gengu með og er hún enn bönnuð í opinberum byggingum. Islamistum hefur vaxið fiskur um hrygg og eru nú við stjórnvölinn.

Þegar ég las um ástandið í Tyrklandi rifjaðist upp fyrir mér fyrirlestur sem ég hlustaði á í fyrrasumar á kynjafræðiráðstefnu í Lodz í Póllandi. Þar ræddi tyrkneski mannfræðingurinn Ayse Gül Altinay um hernaðarhyggju sem tröllríður tyrknesku samfélagi og byggist á því að Tyrkir séu hernaðarþjóð og að allir landsins synir séu fæddir hermenn. Þessi "hugsjón" felur í sér réttlætingu á endalausu ofbeldi og yfirgangi gagnvart minnihlutahópum og stutt í að gripið sé til vopna. En hugsjónin felur líka í sér mótsagnakennda afstöðu til kvenna.

Árið 1915 stóðu tyrknesk stjórnvöld fyrir fjöldamorðum á armenska minnihlutanum sem bjó innan hins víðlenda Tyrkjaveldis sem reyndar var í andaslitrunum. Talið er að hundruð þúsunda Armena hafi ýmist verið drepnir eða reknir á flótta. Margvíslegar heimildir eru til um þessa útrýmingu og í Armeníu eru margir minnisvarðar um fórnarlömbin. Í tyrkneskri sögu er þessi atburður ekki til og það er hreinlega bannað að nefna hann. Rithöfundar sem hafa rætt þennan harmleik eru fordæmdir og ofsóttir. Ayse Gül Altinay var reyndar ekki að fjalla um þessa atburði heldur það hvernig hernaðarhyggjan hefur réttlætt atburði af þessu tagi. Hún byrjaði á því að minna á að Mustafa Kemal átti fósturdóttur sem varð eins konar tákn hinnar nýju blæjulausu konu í Tyrklandi. Hún gerðist orustuflugmaður og tók m.a. þátt í loftárásum á kúrdnesk þorp í fjallahéruðum Tyrklands. Í einu þessara þorpa bjuggu afi og amma kúrdnesku baráttukonunnar Nebahat Akkog (ekki þori ég að sverja að nafnið sé rétt skrifað hjá mér). Altinay spurði sömu spurningar og margir feministar hafa gert í tímans rás: voru konur að biðja um frelsi til að taka upp ósiði og valdníðslu karlveldisins? Þeirri spurningu svaraði Nebahat neitandi. Hún er kennari að mennt og fékkst við kennslu í þorpinu sínu þar til tyrkneskir hermenn réðust á það, handtóku eiginmann hennar og myrtu hann. Hún hóf baráttu gegn yfirgangi hersins með þeim afleiðingum að hún var handtekin og pyntuð. Sú reynsla vakti hjá henni margar spurningar um baráttuaðferðir og hvort Kúrdar væru að fara réttar leiðir. Kúrdar hafa háð vopnaða baráttu í fjöllum Tyrklands um áratugaskeið og er menning þeirra undirlögð af hernaðardýrkun rétt eins og meðal Tyrkja, að sögn Altinay. Hermenn eru hetjur og konur sem fórna sér annað hvort í sjálfsmorðsárásum eða grípa upp vopn bræðra sinna eða eiginmanna eru líka hetjur. Nebahat ákvað að fara aðrar leiðir og stofnaði friðarsamtökin The Women's Initiative for Peace (www.kamer.org.tr). Hún hefur verið fordæmd og ógnað úr öllum áttum, líka af sínu eigin fólki en mannréttindasamtök víða um heim hafa staðið vörð um líf hennar og frelsi. Sem betur fer er til fólk sem reynir að fara nýjar leiðir og trúir því að leið friðarins reynist betur en vopn og blóð. Betur að fleiri tileinkuðu sér þann boðskap. og vonandi tekst Tyrkjum að ná niðurstöðu í forsetamálinu án vopnaðra átaka.      

1. maí um land allt

Fyrir nokkrum árum hóf ræðumaður ávarp sitt 1. maí með þessum orðum: Í dag er 1. maí um land allt. Þetta fannst mörgum fyndið en í dag má spyrja hvort það sé haldið upp á baráttudag verkalýðsins um land allt? Er frí á Kárahnjúkum? Ég heyrði ekki betur í hádeginu en að enn hefði orðið að gera hlé á vinnu þar á bæ vegna mengunar í göngunum. Svo mikið er víst að það er ekki nema hluti verslunarfóks í Reykjavík sem fær frí á þessum degi.

Ég fór í bæinn áðan þrátt fyrir að útlit væri  fyrir rigningu. Hún lét sem betur fer á sér standa þannig að gangan komst þurrum fótum niður Laugaveginn. Ég sá ekki betur en að mætingin væri mun betri en í fyrra, kannski er það vegna þess að kosningar eru í nánd og mörgum finnst brýnt að minna á kröfur um jöfnuð og þörf þess að standa vörð um velferðarkerfið. Það var mikið um stjórnmálamenn í bænum, einkum frá Samfylkingu og VG. Ungt fólk úr VG hafði æft kröfukór sem lét rækilega í sér heyra rétt fyrir aftan okkur feministana sem gengum undir bleikum borðum eins og undanfarin ár. Í göngunni birtast alls konar hópar sem endurspegla pólitíska flóru í landinu. Það var verið að safna fé til styrktar Palestínumönnum, veifað var spjöldum sem á stóð: Ísland úr NATO - engan her, auk fjölmargra fána verkalýðsfélaganna. Einn verkalýðsforingjanna kvartaði yfir því fyrir nokkrum árum að alls kyns hópar væru að eyðileggja 1. maí en það er nú öðru nær, þeir gera daginn skemmtilegan og litríkan.

Ræða ASÍ foringjans var með daufara móti en Kristín Guðmundsdóttir formaður Sjúkraliðafélagsins bætti það upp með mjög kröftugri hvatningu til fundarmanna. Baggalútur steig á svið og söng m.a. karlrembulagið sem við feministar vitum ekki almennilega hvernig við eigum að túlka. Ég hef litið svo á að þau ólíkindatól sem skipa Baggalút séu að hæðast að svona karlpeningi sem lætur þjóna sér í bak og fyrir en aðrir halda því fram að þessi texti falli mörgum körlum vel í geð, svona eigi þetta að vera. Hvað um það á torginu hitti ég spákonu sem sagðist hafa fengið þá vitrun að ríkisstjórnin mynd falla í kosningunum og að Ómar kæmist að. Guð láti gott á vita.

Undir lok fundarins dreif ég mig út á kaffi París enda var mér að verða kalt þrátt fyrir 12 stiga hita. Þar var margt um manninn og margir sem ég þekkti. Ég spjallaði við frambjóðandann Ósk Vilhjálmsdóttur og Hjálmar Sveinsson, Gerði Steinþórsdóttur og Gunnar Stefánsson og loks mína gömlu vinkonu Steinunni Hafstað. Við ræddum fram og aftur um kosningarnar og bar saman um að umvherfismálunum hefði verið viskað út af umræðuborðinu og að baráttan væri fremur ófókuseruð. Hún virtist aðallega snúast um skoðanakannanir og fjölmiðlarnir væru mjög bitlausir.  Nú eru 10 dagar eftir af kosningabaráttunni og enn eru margir óákveðnir.  Hvernig ætli kosningarnar fari?

Sælueyjan Ísland

Mér hefur oft fundist að eitt helsta einkennið á íslenskum stjórnvöldum og kannski þjóðinni líka sé afneitun og þöggun. Hér er ekkert að. Það er engin stéttaskipting á Íslandi og engin fátækt. Til skamms tíma var vændi og kynbundið ofbeldi þagað í hel. Hafi hluti aldraðra og öryrkja átt erfitt þá er það að batna. Jafnrétti kynjanna er handan við næsta horn. ALLT er á réttri leið. Og hvaða leið er það? Jú, það er leið vaxandi kaupmáttar eins og það sé það eina sem skiptir máli í lífinu. Vissulega hefur margt batnað á Íslandi og við skulum ekki gleyma því að lífskjör eru almennt betri hér á landi en víðast hvar annars staðar enda vinna Íslendingar eins og þeir eigi lifið að leysa. Við búum við ómetanlegan frið, höfum nægt vatn og orku. Lýðræði er að mestu leyti virt og mannréttindi yfirleitt ekki brotin nema á konum og fötluðum (sennilega útlendingum líka). Það er sem sagt ekki ALLT í lagi. Hér eins og annars staðar eru hópar sem eru utanveltu, eiga erfitt eða brotið er á með einhverjum hætti. Það þýðir ekki annað en að horfast í augu við það og taka á málum. Það hefur ekki verið gert, hvað sem stjórnvöld segja og það hefur gengið mikið á þetta kjörtímabil. En minni okkar virðist afar bágborið. Það stefnir jafnvel í að enn einu sinni eigi að kjósa yfir okkur sömu ríkisstjórn. Ég hefði haldið að tími væri kominn til að gefa þeim flokkum sem hana skipa langt frí, eða eins og bróðursonur minn segir: hvað um ríkisstjórn með ZERO Framsókn? Hvað um ríkisstjórn með ZERO Sjálfstæðisflokk? Ég ætla að rifja upp nokkrar staðreyndir frá tímabilinu 2003-2007.

1. Írakstríðið. Í mars 2003, nokkrum vikum fyrir kosningar ákváðu þeir Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson, án þess að bera málið undir Alþingi, að setja Ísland á lista hinna viljugu þjóða, þ.e. að lýsa yfir stuðningi við stríðsrekstur Bandaríkjamanna og Breta í Írak. Skoðanakannanir sýndu að 80% þjóðarinnar var á móti stríði í Írak en þeir félagar létu það sem vind um eyru þjóta. Þessi ákvörðun var harðlega gagnrýnd en allt kom fyrir ekki. Ríkisstjórnin hefur enn ekki fengist til að draga stuðninginn til baka þrátt fyrir að tíminn hafi leitt í ljós hvílík hörmungarmistök innrásin í Írak var. Þar er allt í kaldakoli. Þar geisar borgarstríð eins og sagan kennir okkur að verður nánast alltaf raunin þegar samfélög eru sett á annan endann og valdakerfi steypt. Hundruð þúsunda Íraka liggja í valnum og milljónir eru á flótta. Allt var þetta fyrirséð en það var ekki hlustað. Fyrir utan að styðja þetta hræðilega stríð hefur mér alltaf þótt hvað alvarlegast að íslensk stjórnvöld skyldu taka þátt í þeirri aðför sem þessi innrás var að Sameinuðu þjóðunum. SÞ voru hunsaðar og hafa ekki borið sitt barr síðan. Ákvörðun þeirra Davíðs og Halldórs var mikið óheillaspor.

2. Jafnréttismálin. Strax eftir kosningarnar 2003 kom í ljós að hlutur kvenna hafði minnkað á Alþingi úr 36% í 31%. Þetta var mikið áfall og afturför. Á kjörtímabilinu hefur talan hækkað upp í það sem hún var áður þar sem hver karlinn á fætur öðrum hefur haldið á vit nýrra starfa sem forstjórar, bankastjórar og sendiherrar, þar á meðal þeir Davíð og Halldór sem ekki standa skil gerða sinna á þesu vori. Sagan gæti endurtekið sig vegna þess hve fáar konur skipa efstu sæti á framboðslistum. Hver könnunin á fætur annarri hefur leitt í ljós að launamunur kynjanna minnkar ekki. Kynbundinn launamunur er 15,7% samkvæmt könnun Capacent frá 2006. Stór hópur kvenna hefur skammarlega lág laun og enn einu sinni hyggja kvennastéttir á aðgerðir til að reyna að rétta hlut sinn. Þátttaka kvenna í umfjöllun fjölmiðla stendur í stað, var og er 30%. Konum fjölgar löturhægt sem stjórnendum og stjórnarmönnum stórfyrirtækja þrátt fyrir mikla menntun. Það eru ekki konur sem taka þátt í útrás víkinganna. Kynbundið ofbeldi er síst minna hér á landi en annars staðar og mikil þörf á aðgerðum. Það er loks búið að samþykkja aðgerðaáætlun en það vantar peninga og rannsóknir til að fylgja henni eftir. Það er svo sannarlega þörf á að setja jafnréttismál í forgang en það er svo langt í frá að það hafi verið gert á þessu kjörtímabili fremur en hinum fyrri.

3. Gamla fólkið. Heldri borgurum þessa lands fjölgar jafnt og þett og þeir eru hundóánægðir með kjör sín. Það hefur lengi verið skortur á úrræðum fyrir veikt gamalt fólk. Ástandið hefur samt aldrei verið verra en nú. Á þessu kjörtímabili hef ég fylgst með baráttu nokkurra vina minna við að koma fárveikum foreldrum sínum inn á hjúkrunarheimili. Það hefur gengið seint og illa enda skorturinn á slíkum heimilum yfirþyrmandi. Vinnandi fólk á afar erfitt með að taka að sér veika foreldra og það er þjóðfélaginu ekki til góðs að fólk þurfi að minnka við sig vinnu eða sífellt að taka sér frí til að geta sinnt öldruðum foreldrum. Gamla fólkið á skilið góða þjónustu. Það hefur borgað sína skatta og skyldur auk þess að ala okkur upp. Ástandið í málefnum aldraðra er til háborinnar skammar.

4. Geðfatlaðir. Siðustu daga höfum við enn einu sinni verið minnt á aðstöðuleysi barna með geðræna sjúkdóma.  Hvað er mikilvægara í þessum heimi en líðan barna? Biðlistarnir eru langir bæði vegna skorts á plássum en ekki síður vegna skorts á starfsfólki. Hvernig er hægt að halda uppi þjónustu við sjúka og aldraða ef launin verða ekki bætt. Það skortir pláss á geðdeildum, það vantar búsetuúrræði og það vantar vinnu fyrir geðfatlaða. Enn eitt málefnið sem er til skammar hjá okkur.

5. Fjölmiðlamálið. Vorið 2004 ákvað ríkisstjórnin að hefja herferð gegn samþjöppun eignarhalds á fjölmiðlum (svokölluðum Baugsmiðlum). Þetta var sannarlega mál sem vert var að ræða en brussugangurinn var svo mikill og svo augljóst að það átti að klekkja á Baugi að þjóðinni blöskraði. Mótmælt var í miðbæ Reykjavíkur dag eftir dag og á endanum batt forseti Ísalnds enda á málið með því að neita að undirrita lögin. Það þýddi að málið skyldi lagt fyrir þjóðina en það mátti alls ekki. Ríkisstjórnin tók ekki séns á afleiðingum þjóðaratkvæðagreiðslu og dró lögin til baka. Þarna voru á ferð fádæma vinnubrögð og yfirgangur stjórnvalda sem kjósendur ættu að minnast.

6. Samþjöppun efnahagslegs valds og Baugsmálið. Á kjörtímabilinu (og reyndar áður) hefur átt sér stað gífurleg samþjöppun efnahagslegs valds. Lítill hópur karla á nánast öll stærstu fyrirtæki landsins og til er orðinn hópur vellríkra karla sem kaupir sér íbúðir í London eða New York og fjárfestir út um allan heim. Það er von að kaupmáttur aukist! Allt er þetta hluti af alþjóðavæðingu en ég spyr hvort þessi mikla samþjöppun geti ekki orðið hættuleg. Þessi hópur getur haft mikil áhrif á íslenskt efnahagslíf  með ákvörðunum sínum um að kaupa eða selja og flytja fyrirtæki úr landi (eða inn í landið) ef þeir kjósa. Ekkert hefur verið gert til að koma í veg fyrir þessa miklu samþjöppun eða draga úr henni, setja skorður. Slík lög eru meira en hundrað ára gömul í Bandaríkjunum. Þess í stað hafa verið rekin endalaus málaferli gegn einni samsteypunni - Baugi - þar sem ríkissaksóknari hefur tapað hverri orustunni á fætur annarri. Þessi málaferli lykta vægast sagt af pólitískum ofsóknum eins og margoft hefur verið bent á. Óháðir aðilar ættu að rannsaka hvernig innrásin í skrifstofur Baugs kom til og hvernig málum hefur verið stýrt. Það er hins vegar engin hætta á að slík rannsókn fari fram ef svo heldur fram sem horfir.

7. Stóriðjustefnan. Ég gæti skrifað langt mál um stjóriðjustefnuna og mun gera það síðar. Það sem ég ætla að segja hér er þetta: Hafnfirðingar höfnuðu stækkun álvers og mikið hefur verið rætt um stopp í nokkur ár. Forsætisráðherra segir að ekkert muni gerast á næstu árum. Staðreyndin er hins vegar sú að undirbúningur er á fullri ferð vegna álvera í Helguvík, á Keilisnesi og Húsavík með öllum þeim afleiðingum sem þau munu hafa. Fleiri virkjanir, fleiri verksmiðjur, meiri mengun, meira land eyðilagt, hrikaleg línustæði og línur um allar trissur. Enn meira innflutt vinnuafl (sem sífellt er verið að brjóta á), spenna í hagkerfinu og kolröng áhersla í atvinnumálum. Íslendingar virðast ætla sér að vera á iðnaðarstiginu meðan Evrópa stefnir hraðbyri inn í þekkingarþjóðfélagið sem vel að merkja þýðir að hverfa frá nýtingu náttúruauðlinda til nýtingar mannauðs og þekkingar, að framleiða og selja þekkingu. Til að mynda mun þekking á lausn umhverfisvandamála verða mikil auðlind í framtíðinni. Nei, fólk utan Reykjavíkur á að vinna í verksmiðjum en við í borginni verðum í hálaunastörfunum, menntum þjóðina, stýrum fjármálunum og stjórnum landinu. Það er verið að keppast við að mennta þjóðina og er hlutfall háskólamenntaðra nú um 25% vinnuaflsins og fer ört vaxandi. Það vantar störf fyrir háskólamenntað fólk en skortir vinnuafl meðal ófaglærðra. Í álverinu í Straumsvík eru 15% starfsmanna með háskólamenntun.  Í álverunum verða ekki störf fyrir allt þetta menntaða fólk. Ég spái því að vinnuafl fyrir álverin verði meira og minna flutt inn en hvað verður um menntaða fólkið, flytur það úr landi í leit að störfum við sitt hæfi? Stóriðjustefnan er tímaskekkja.   

Ég gæti haldið áfram lengi enn, læt þó staðar numið. En - er ekki kominn tími til að tengja? Taka gamla álsamfélagið úr sambandi og setja nýja tima í samband, tíma sjálfbæra samfélagsins sem setur þekkingu og virðingu við náttúruna í forgang.     

 

Af ljóskum og jafnrétti

Í veikindunum hef ég lesið blöðin vandlega og reynt að fylgjast með kosningaumfjöllun fjölmiðlanna svona eftir því sem heilsan hefur leyft, auk þess að kíkja í póstinn minn. Á póstlista feminista hefur verið mikil umræða um ummæli Jóns Baldvins um "ljóskuna í menntamálaráðuneytinu" sem hann lét falla í Silfri Egils síðast liðinn sunnudag. Menn eiga að sjálfstögðu að gagnrýna Sjálfstæðisflokkinn en þessi orð endurspegla ótrúlega kvenfyrirlitningu og hroka og eru Jóni til litils sóma. Þetta er einmitt það sem Karen Ross var að vekja athygli á í fyrirlestri sínum um daginn. Það er fjallað örðu vísi um konur en karla með áherslu á útlit þeirra, einkum í þeim tilgangi að gera lítið úr þeim. Það vita allir að orðið "ljóska" er niðurlægjandi og tengt heimsku. Það á Þorgerður Katrín engan veginn skilið enda kemur útlit hennar málinu ekkert við. Mér fannst stórkvenlegt hjá Svandísi Svavarsdóttur að sýna Þorgerði samstöðu í Mogganum í morgun. Hvar sem við stöndum í stjórnmálum, þá viljum við ekki svona karlrembuummæli um konur. Við viljum réttláta og sanngjarna umræðu, takk. 

Auglýsing Íslandshreyfingarinnar vakti athygli mína í morgun en þar var verið að kynna Sigríði Þorgeirsdóttur heimspeking og hugmynd hennar um að gera norræna reynslu í jafnréttismálum að útflutningsvöru. Mjög athyglisverð hugmynd. Við gætum komið upp öflugri norrænni rannsóknar- og fræðslumiðstöð í jafnréttismálum sem beindi sjónum að öllum heiminum. Þótt margt megi betur fara í jafnréttismálum á Norðurlöndum þá höfum við mikla reynslu og töluverða sérstöðu hvað varðar baráttuaðferðir (t.d. kvennalistar), lög og eftirfylgni þeirra (t.d. bann við kaupum á vændi í Svíþjóð) og glímu við hraðar þjóðfélagsbreytingar sem m.a. hafa birst í breyttri stöðu kvenna. Nú síðast hefur það gerst að konur eru komnar í meirihluta í ríkisstjórn Finnlands, í fyrsta sinn í sögunni og er ástæða til að óska Finnum til haminjgju með það. Svo ætla Norðmenn að feta í fótspor Svía og banna kaup á vændi. "First we take Manhattan, then we take Berlin". Ísland skal verða næst!!!

En talandi um konur í meirihluta. Í danska sjónvarpinu er nú (á þriðjudagskvöldum) verið að sýna bresku sjónvarpsseríuna The Amazing Mrs. Pritchard (frá BBC). Þessi sería er í sex þáttum og þegar er búið að sýna tvo þætti.  Ég hef aðeins séð brot en hún virðist mjög skemmtileg. Söguþráðurinn er eftirfarandi: Frú Pritchard er framkvæmdastjóri stórmarkaðar, gift og tveggja dætra móðir. Dag einn verður hún vitni að eins konar framboðsfundi fyrir komandi þingkosningar fyrir utan miðstöðina og verður svo hneyksluð á fíflaganginum og bullinu að hún ákveður að bjóða sig fram sjálf til að sýna að hún (og reyndar hver sem er) séu betri fulltrúar þjóðarinnar en þau skrípi sem einkenni þingið. Hún fær þegar í stað rífandi undirtektir og til verður hreyfingin "Purple Alliance" (Fjólubláa bandalagið - hér má skjóta því inn að fjólublái liturinn var annar af litum bresku súffragettanna). Þar er skemmst frá að segja að Pritchard og stuðningskonur/menn hennar vinna kosningarnar og fella ríkisstjórn Tony Blair! Pritchard flytur inn í Downingstræti 10 og er kölluð á fund drottningar. Hún skipar ríkisstjórn þar sem ráðherrar(frúr) eru eingöngu konur. Fyrsta ákvörðun þeirra er að flytja þingið frá Whitehall i London út á landi til að losna undan Lundúnavaldinu og færa það nær fólkinu sem Pritchard skýrir í þrumandi ræðu. Þetta eru auðvitað talin helgispjöll og stjórnarandstaðan (sem er nær eingöngu skipuð körlum) verður alveg vitlaus. Það verður fróðlegt að sjá hvað úr verður en málin sem þarf að leysa hrannast upp á borðum ríkisstjórnarinnar nýju. Það er Sally Wainright sem er handritshöfundur en á netinu kemur fram að hún varð svo reið og leið yfir stöðu breskra stjórnmála í aðdraganda síðustu þingkosninga að hún ákvað að gera eitthvað í málinu, sýna aðra hlið á stjórnmálum og þá af sjónarhóli kvenna. Hvað er sterkara til þess en háð og grín.

Ég vona að við fáum að sjá hina frábæru frú Pritchard sem allra fyrst í íslensku sjónvarpi. Það reynir á hvort þeir sem þeim ráða vilja rétta af ískyggilegan kynjahallann í efni sjónvarpsstöðvanna.